Net Cevap Geldi: Memur Emekli Banka Promosyonu Helal mi Haram mı Caiz mi?

Hayrettin Karaman'dan promosyon helal mi haram mı sorusuna cevap.

Yeni Şafak Gazetesi yazarı Hayrettin Karaman kaleme aldığı yazısında banka promosyonlarının helal mi haram mı sorusuna cevap verdi. Kendisine sorulan soruları köşesinde cevaplayan Karaman, son dönemlerin en merak edilen sorusu banka promosyonu caiz mi sorusuna cevap verdi.

İLK SORU: İKTİDARI ELEŞTİRMEK CAİZ DEĞİL MİDİR?

Gelen bir soru şu şekilde: "Son zamanlarda aşağıdaki söz, sizin söylediğiniz bir söz olarak sosyal medyada dolaşmaktadır. Bu sözü siz mi söylediniz, öğrenmek istedim: “İktidara zarar verecekse, haksızlık ve yanlışlardan şikâyet etmek, doğruları söylemek caiz değildir”... Değerli vaktinizi ayırdığınız için Allah razı olsun" 

Karaman bu soruya şu şekilde yanıt verdi:

"Dedikoduları kaynağından araştırdığınız için sizi tebrik ve teşekkür ediyorum. Ne yazık ki insanların çoğu, dedikoduları araştırmadan inanıyor, bunları konuşup yayarak günaha giriyorlar.

İktidar da, kişiler de, elbette iyi niyetle ve uygun bir dil ile eleştirilir. Maksat da yıpratmak, ne pahasına olursa olsun itibar ve iktidardan düşürmek değil, yanlıştan dönmesini, hatalarını asgariye indirmeyi sağlamak olur. İktidarın iyi ve doğrularını hiç kale almayıp, dile getirmeyip yalnızca -tenkit edene göre veya mutlak olarak - hata, kusur, günah olanları abartarak, olanın yanına olmayanı da katarak bunları da özellikle seçimlerin arefesinde yaparak istismar etmenin doğru olmadığı kanaatindeyim, bunu her zaman söyler ve yazarım.

Bu ifadem belli bir zaman ve belli bir iktidar ve muhalefete ait ve mahsus değildir, bugünü ve geleceği içine almak üzere geneldir."

BANKA PROMOSYONLARI CAİZ Mİ? HARAM MI?

Banka promosyonları hakkında gelen "Hocam banka promosyonunu kullanmıyoruz. Bu parayı örneğin anneme cep telefonu hediye etmek için kullanabilir miyiz? Ya da babam köydeki evinin bahçesine parke taş döşeme işi yaptıracak, buna benzer doğrudan kendime ve eşime değil de anne-baba, kayınvalide-kayınpedere verme durumu olursa caiz olur mu?" sorusuna Karaman şu şekilde cevap verdi:

"Faizci bankalar maaşları kullanıp faiz kazanıyor ve bunun az bir miktarını da maaşını onlardan alanlara veriyor. Faizci bankaya maaş yatıran, bankanın o para ile faizcilik yapmasını sağlıyor; bu bir günah, o faizden kazanılan parayı alıp yerse bu da ikinci bir günah oluyor.

Bir kişi maaşını -çalıştığı kurum o bankaları tercih ettiği için -mesela katılım bankalarından alma imkânına sahip değilse- faizci bankadan maaşını ilk imkânda çekecek. Aldığı promosyonu da -kendisi yoksul değilse- yoksullara verecek. Burada yoksuldan maksadımız, temel ihtiyaçlarını temin edemeyen veya eksik temin eden kişidir.

Kişi, kendisine ve ailesine promosyondan harcama yapamaz, ana-baba gibi gerektiğinde bakmakla yükümlü olduğu kişilere de promosyonu veremez.

Kayınpeder, kayınvalide kişinin bakmakla yükümlü olduğu yakınları değildir; bu sebeple yoksul iseler onlara promosyonu verebilir.

MAAŞI HEMEN ÇEKMEK GEREKİYOR

19 Eylül 2021’de benzer soruya şu cevabı vermiştim:

“Maaş bankaya yatırılınca maaş ödeyenin mülkiyetinden çıkıyor, maaş alanın mülkü oluyor. Banka bu maaştan istifade etmiyorsa para emanettir ve bunu sahiplerine dağıtır. Bu bir külfettir, banka ücret alacak yerde niçin promosyon versin!?

Banka parayı bir şekilde kullanıyorsa, istifade ediyorsa ödünçtür. Ödünç karşılığında promosyon faiz olur. Faizci bankalardan maaşını alan kişi bir yandan parası ile bankanın faizcilik yapmasına razı olmuştur diğer yandan promosyon adıyla faiz almaktadır.

Parasını katılım bankalarından alan kişi parası ile faizcilik yapılması sakıncasından kurtulur çünkü bu bankalar faizcilik yapmıyorlar ve bu sebeple katılım bankalarının tercih edilmesi gerekir. Ama ödünç karşılığında veya paradan istifade edildiği için parasından fazlasını promosyon adıyla alınca faiz almış olur.

Çare katılım bankalarının maaşları ortaklık havuzuna yatırmaları ve günlük kâr ödemeleridir; tabii havuzlar toplamı kâr etmiş ise…”

KATILIM BANKALARI

Katılım bankalarının merkezî danışma kurulunda muteber fıkıh hocaları var. Onların aldığı bir karara göre “Katılım bankasına maaşlar yatırılırken belli bir süre çekilmeden kalması şartı varsa bu takdirde maaş ödünç verilmiş olur ve alınan fazlalık faiz olur. Ama böyle bir şart yoksa ödünç verme durumu da olmaz ve alınan fazlalık bankanın hibesi (hediyesi) olur.”

Şimdi bu açıklama üzerinde düşündüğüm zaman -bir paradan istifade edenin bu sebeple sahibine menfaat sağlamasının faiz olacağı şeklindeki kendi görüşümü muhafaza etsem de- bu açıklamanın da bir fıkhî dayanağı var diyorum; çünkü bu fetvayı verenler, “ödünç durumunun gerçekleşmesi için bir karz akdi gerekir, süre şartı olmayınca karz akdi de olmaz” demiş oluyorlar."

Kadın erkek adaylarla bilgi alış verişi için TIKLA TAKİP ET