Türkiye’de Emekli Maaşları ve Sistem Üzerine Değerlendirmeler: Küresel Sıralamada Son Sıralar
Ocak 2025 itibarıyla Türkiye’de en düşük emekli maaşı 14.469 TL’ye yükseltilirken, Ramazan ve Kurban Bayramı ikramiyeleri 4.000 TL olarak belirlenmişti. Ancak bu artış, özellikle muhalefet ve emekli sendikaları tarafından geçim zorlukları karşısında yetersiz bulunarak eleştirildi. Türkiye’nin emekli maaşları ve emeklilik sistemi, küresel sıralamalarda ise oldukça gerilerde kalmaya devam ediyor.
Türkiye Küresel Emeklilik Endeksi'nde Sondan Dördüncü Sırada
ABD merkezli danışmanlık şirketi Mercer ve finans eğitimi alanında faaliyet gösteren CFA Institute tarafından yayımlanan 2024 Küresel Emeklilik Endeksi raporunda, Türkiye 48 ülke arasında sondan dördüncü sırada yer aldı. Hollanda, İzlanda ve Danimarka en yüksek puanları alırken, Türkiye yalnızca Filipinler, Arjantin ve Hindistan’ı geride bırakabildi. Türkiye’nin 100 üzerinden 48,3 puan aldığı belirtilirken, Hollanda’nın aldığı 84,8 puanla kıyaslandığında büyük bir fark ortaya çıkıyor. Türkiye, 2019 yılında rapora dahil edildiğinden beri düşük sıralarda kalmaya devam ediyor.
Emekli Maaşlarına Yönelik Eleştiriler ve İhtiyaç Duyulan Reformlar
DİSK Emekli-Sen Başkanı Cengiz Yavuz, 2024'ün "Emekliler Yılı" ilan edilmesine rağmen, yoksulluk ve sefaletin artarak devam ettiğini belirterek, 2025 yılının da 2024'ü aratacak gibi göründüğünü ifade etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise yaptığı açıklamalarda, maaş artışlarının tarihteki en büyük artışlar olduğunu ancak yüksek hayat pahalılığı ve fırsatçılık nedeniyle bu artışların zamanla eridiğini belirtti. OECD'nin 'Bir Bakışta Emeklilik' raporu da Türkiye’de 65 yaş üstü nüfusta gelir adaletsizliğinin oldukça yüksek olduğunu ortaya koydu ve Türkiye, 38 ülke arasında eşitsizliğin en fazla olduğu beşinci ülke olarak belirlendi.
Emekli Maaşlarının Gerilemesi ve Geçim Sorunları
Son 10 yılda emekli maaşlarının euro karşılığında %33,6 oranında düştüğü belirtiliyor. 2000'li yıllarda en düşük emekli maaşı, asgari ücretin %130’u seviyesindeyken, günümüzde bu oran %55’e kadar geriledi. Ayrıca, bayram ikramiyelerinin enflasyon oranına göre artırılması durumunda bugün 8.500 TL olması gerektiği, asgari ücret artışına göre ise 13.000 TL olması gerektiği hesaplandı. Bu da emekli maaşlarının, yaşam maliyetlerini karşılamak için yetersiz kaldığını gösteriyor.
Emekli Maaşlarının Belirlenmesi ve Son Dönemdeki Değişiklikler
Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi Bölümü'nden Prof. Dr. Aziz Çelik, emekli maaşlarının çalışma hayatı boyunca ödenen primlerden karşılandığını belirterek, son yıllarda yapılan düzenlemelerle maaş belirleme sisteminin değiştiğini vurguladı. 2008 yılında yapılan düzenlemelerle birlikte:
- Aylık bağlama oranı %70’lerden %50’nin altına çekildi.
- Ekonomik büyümeden alınan pay %30’a indirildi.
- Uzun süre çalışmanın maaş üzerindeki etkisi sınırlandırıldı.
Emeklilik Sistemi Nasıl İyileştirilebilir?
Türkiye’nin emeklilik sisteminde yapılması gereken düzenlemeler arasında şunlar öne çıkıyor:
- En düşük gelirli emeklilere yönelik maaş artışları yapılmalı.
- Özel emeklilik sistemleri yaygınlaştırılmalı.
- Özel emeklilik fonlarından erken para çekme imkanı sınırlandırılmalı.
Prof. Dr. Aziz Çelik, emekli maaşlarının çalışırken alınan ücretin en az %75’ine denk gelmesi gerektiğini belirterek, mevcut sistemin gözden geçirilmesinin kaçınılmaz olduğunu ifade etti. Şu anda en düşük emekli maaşı 14.469 TL, ortalama maaş ise 17.500 TL civarında. Bu durumun emekliler için geçim zorluklarını artırdığı ve daha kapsayıcı bir reform gerekliliğini ortaya koyduğu vurgulandı.
Emekliler, Daha Kapsayıcı Bir Reform İstiyor
Yükselen enflasyon ve hayat pahalılığı nedeniyle emekli maaşlarının alım gücü her geçen gün düşüyor. Emekliler, sistemdeki eşitsizliklerin giderilmesi ve yaşam standartlarını iyileştirecek bir reform yapılması çağrısında bulunuyor.
